Η εκτόξευση των τιμών της ενέργειας έχει αυξήσει το κόστος της διαβίωσης για τους Ευρωπαίους. Δεδομένου ότι οι τιμές της ενέργειας αναμένεται να παραμείνουν σε επίπεδα πάνω από τα προ της κρίσης για αρκετό καιρό, η Ευρώπη πρέπει να προσαρμοστεί στους αυξημένους λογαριασμούς για τα ορυκτά καύσιμα. Οι κυβερνήσεις πρέπει να αφήσουν το αυξημένο κόστος της ενέργειας να μεταβιβαστεί στον τελικό καταναλωτή ώστε να ενθαρρύνουν την εξοικονόμηση ενέργειας και τη σταδιακή κατάργηση των ορυκτών καυσίμων. Πρέπει να καταργηθούν τα οριζόντια μέτρα όπως είναι οι έλεγχοι των τιμών και οι πολιτικές παρεμβάσεις να είναι στοχευμένες, όπως, για παράδειγμα, τα επιδόματα στα νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος που υποφέρουν περισσότερο.
Μέχρι στιγμής, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις έχουν αντιδράσει στην άνοδο του κόστους της ενέργειας με οριζόντια μέτρα μείωσης του κόστους, όπως επιδόματα, φοροαπαλλαγές και ελέγχους στις τιμές. Ετσι όμως απλώς καθυστερούν την προσαρμογή στο ενεργειακό σοκ και αποδυναμώνουν τα κίνητρα που θα είχαν τα νοικοκυριά και επιχειρήσεις για να εξοικονομήσουν ενέργεια και να αναβαθμίσουν την αποτελεσματικότητα στη χρήση της ενέργειας. Διατηρούν, επίσης, σε υψηλά επίπεδα τη ζήτηση για ενέργεια και τις τιμές σε συγκριτικά υψηλά επίπεδα. Επιπλέον, το αυξανόμενο κόστος αυτών των μέτρων συμπιέζει τα δημοσιονομικά περιθώρια των οικονομιών, καθώς οι τιμές παραμένουν σε υψηλά επίπεδα. Σε ορισμένες χώρες το κόστος θα υπερβεί το 1,5% του φετινού ΑΕΠ.
Οι κυβερνήσεις πρέπει, αντιθέτως, να στραφούν σε στοχευμένες πολιτικές όπως η ενίσχυση του εισοδήματος των πλέον ευάλωτων. Αν για παράδειγμα μια κυβέρνηση αναλάβει πλήρως να καλύψει την αύξηση του κόστους διαβίωσης για το φτωχότερο 20% των νοικοκυριών θα της κοστίσει όσο το 0,4% του ΑΕΠ κατά μέσον όρο για όλο το 2022. Θα της κοστίσει όσο το 0,9% του ΑΕΠ να αποζημιώσει πλήρως το φτωχότερο 40%. Η μερίδα του πληθυσμού που θα λάβει αποζημίωση για το αυξημένο κόστος της ενέργειας θα ποικίλλει ανάλογα με τις κοινωνικές διαφορές και τα περιθώρια δημοσιονομικών ελιγμών. Το ιδανικό θα ήταν, όμως, να είναι σχεδιασμένο έτσι ώστε να αποκλείει σταδιακά τα υψηλότερα εισοδήματα.
Ορισμένες κυβερνήσεις στηρίζουν τις επιχειρήσεις. Η τακτική αυτή είναι σκόπιμη μόνον όταν μια βραχυπρόθεσμη αύξηση των τιμών της ενέργειας μπορεί να οδηγήσει κάποιες βιώσιμες επιχειρήσεις στην πτώχευση. Θα ήταν αναγκαία, για παράδειγμα, αυτή η τακτική στην περίπτωση πλήρους διακοπής της παροχής ρωσικού αερίου στην Ευρώπη, οπότε θα πρέπει να υπάρξει δελτίο στην ενέργεια. Μπορεί επίσης να χρειαστούν στήριξη οι επιχειρήσεις που διαδραματίζουν κρίσιμο ρόλο στην εισαγωγή και διανομή ενέργειας.
* Οι κ. Ογια Τσελασούν, Ντόρα Ιάκοβα και Ιαν Πάρι είναι οικονομολόγοι του ΔΝΤ. Το κείμενο δημοσιεύθηκε στο blog του ΔΝΤ.
