Περίπου το 30% των προμηθειών φυσικού αερίου στην Ευρωπαϊκή Ένωση και τη Βρετανία προέρχονταν από τη Ρωσία. Αυτές οι εξαγωγές όμως έχουν ήδη μειωθεί κατά 75%. Εάν η Μόσχα τις διακόψει τελείως, θα πρέπει οι Ευρωπαίοι να φοβούνται ότι θα «παγώσουν» τον χειμώνα όπως έχει απειλήσει η ρωσική πλευρά;
Σύμφωνα με τους Financial Times, είναι σχεδόν βέβαιο ότι αυτό δεν θα συμβεί. Για την ακρίβεια, φαίνεται πως η Ευρώπη είναι πλέον πολύ πιο ικανή να διαχειριστεί την κατάσταση από ό,τι πίστευαν ακόμα και οι πιο απαισιόδοξοι.
Μεγάλο μέρος της ζήτησης αερίου στην Ευρώπη αφορά τη θέρμανση. Εάν οι Ευρωπαίοι χαμηλώσουν τους θερμοστάτες στα σπίτια τους κατά μέσο όρο 3 βαθμούς Κελσίου – δηλαδή στους 19 βαθμούς τον χειμώνα – θα δουν μεγάλη διαφορά.
Ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας εκτίμησε σε έκθεσή του τον Μάρτιο ότι μια μείωση κατά έναν βαθμό Κελσίου στον θερμοστάτη, θα μπορούσε να οδηγήσει στην εξοικονόμηση 10 δισ. κυβικών μέτρων αερίου στην Ε.Ε. και τη Βρετανία.
Ας εξετάσουμε λοιπόν το αποτέλεσμα που θα είχε μια μείωση κατά 3 βαθμούς, εστιάζοντας σε αναλυτικά δεδομένα από εννέα ευρωπαϊκές χώρες: Τη Γερμανία, τη Βρετανία, τη Γαλλία, την Ιταλία, το Βέλγιο, την Ολλανδία, την Αυστρία, την Τσεχία και τη Σλοβακία. Το 2021, αυτές οι χώρες αντιπροσώπευαν το 69% της ζήτησης σε Ε.Ε. και Ηνωμένο Βασίλειο.
Η αύξηση των εισαγωγών Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου (LNG) και η στροφή της βιομηχανίας στη μεγαλύτερη χρήση πετρελαίου έχουν μειώσει σε μεγάλο βαθμό το έλλειμμα που προκάλεσε η απώλεια των ρωσικών προμηθειών.
Η μείωση σε έναν μέσο όρο 19 βαθμών Κελσίου σε ό,τι αφορά τους θερμοστάτες, θα έλυνε κατά τα 2/3 το πρόβλημα του υπολειπόμενου ελλείμματος για αυτές τις εννέα χώρες. Επιπλέον, εάν συνοδευόταν από μια μείωση 5% στη χρήση ηλεκτρικού ρεύματος – η οποία θα μπορούσε να επιτευχθεί με το να σβήνουν τα φώτα σε χώρους και κτίρια που δεν χρησιμοποιούνται – αυτό το έλλειμμα θα εξαφανιζόταν τελείως.
Πόσο δύσκολη θα είναι όμως μια μείωση της θερμοκρασίας των εσωτερικών χώρων κατά 3 βαθμούς; Θα απαιτούσε μόνο τη μείωση των θερμοκρασιών που άγγιζαν τους 22 βαθμούς σε επίπεδα που έχουν ισχύσει ξανά στην πρόσφατη ιστορία.
Μικρή η «ταλαιπωρία», μεγάλο το διακύβευμα
Μια μελέτη του 1982 διαπίστωσε ότι η μέση θερμοκρασία εσωτερικών χώρων στο Ηνωμένο Βασίλειο ήταν περίπου 16 βαθμοί Κελσίου το 1978. Μια άλλη έρευνα του 1996 από το βρετανικό υπουργείο Περιβάλλοντος, Μεταφορών και Περιφερειών, βρήκε ότι οι εσωτερικές θερμοκρασίες ήταν γύρω στους 18 βαθμούς κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Κατά συνέπεια, οι 19 βαθμοί Κελσίου δεν είναι και μεγάλο τίμημα, δεδομένων όσων διακυβεύονται λόγω της στάσης που διατηρεί η Μόσχα.
Επιπροσθέτως, η «ταλαιπωρία» θα διαρκέσει μόνο δύο χρόνια, καθώς η Ευρώπη θα εφοδιάζεται με μεγαλύτερες ποσότητες LNG, αυξάνοντας παράλληλα την παραγωγή ηλιακής και αιολικής ενέργειας.
Οι εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου στις ευρωπαϊκές χώρες αναμένεται να μειωθούν από 103 δισ. κυβικά μέτρα το 2021 σε 42 δισ. κυβικά μέτρα το 2022 – θα μειωθούν δηλαδή κατά 61 δισ. κυβικά μέτρα. Ας υποθέσουμε ότι μηδενίζονται από τον Οκτώβριο και μετά.
Οι προμήθειες αυτές θα αναπληρωθούν εν μέρει από εισαγωγές LNG, οι οποίες θα προέρχονται από άλλες χώρες. Αυτές οι προμήθειες έχουν αυξηθεί πολύ περισσότερο από ό,τι περιμέναν πριν από λίγους μήνες ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας και άλλοι αναλυτές.
Για το 2022, οι χώρες της Ευρώπης αναμένεται να εισάγουν 41 δισ. κυβικά μέτρα περισσότερο LNG συγκριτικά με άλλες χώρες σε σχέση με το 2021, καλύπτοντας το 67% της μείωσης των εισαγωγών από τη Ρωσία.
Την ίδια ώρα, η ενεργειακή μεταστροφή της βιομηχανίας έχει ξεπεράσει τις προσδοκίες των περισσότερων αναλυτών. Ειδικότερα, ο βιομηχανικός τομέας στην Ευρώπη έχει ήδη μετατρέψει το 35% της κατανάλωσης φυσικού αερίου σε πετρέλαιο. Τα επόμενα χρόνια, σημαντική αναμένεται να είναι η συνεισφορά της αιολικής και της ηλιακής ενέργειας.
Αυτό ωστόσο αναμένεται να μην είναι αρκετό για να αποφευχθούν οι ελλείψεις φυσικού αερίου στο μέλλον. Αν δεν μειωθεί ακόμα περισσότερο η ζήτηση, η Ευρώπη αναμένεται να αντιμετωπίσει το 2023 έλλειμμα φυσικού αερίου περίπου 28 δισ. κυβικών μέτρων.
Μέτρα ανακούφισης έλαβαν Ε.Ε. και Βρετανία
Προκειμένου να αποφευχθεί η κοινωνική αναταραχή, οι κυβερνήσεις της Ε.Ε. και του Ηνωμένου Βασιλείου επέλεξαν να προστατεύσουν τους καταναλωτές από το μεγαλύτερο μέρος της αύξησης των τιμών του φυσικού αερίου. Ως αποτέλεσμα, δεν θα πρέπει να περιμένουμε σημαντική πτώση στη ζήτηση, εκτός εάν πραγματοποιηθούν εκτεταμένες καμπάνιες ευαισθητοποίησης των καταναλωτών σχετικά με τρόπους εξοικονόμησης ενέργειας, όπως η μείωση στους θερμοστάτες.
Οι επόμενοι έξι μήνες είναι κρίσιμοι. Εάν η Ευρώπη μπορέσει να πράξει ό,τι χρειάζεται για να μειώσει τη ζήτηση, θα έχει αποδείξει ότι είναι πιο ανθεκτική από όσο πιστεύαμε, αλλά και ότι μπορεί να ζήσει χωρίς το ρωσικό αέριο.
Αυτό θα φέρει πτώση των τιμών, καθώς η κατάσταση θα εκτονώνεται χρόνο με τον χρόνο. Πέρα από τα έσοδα 100 δισ. δολαρίων από τις εξαγωγές φυσικού αερίου στην Ευρώπη, η Ρωσία δεν θα μπορεί να εκβιάζει τις ευρωπαϊκές χώρες με όπλο την ενέργεια.
